Fact-checking: Tra cứu sự thật

Trong thời đại công nghệ số và mạng xã hội, hiện tượng tin giả, tin nhảm, tin đồn thất thiệt xuất hiện tràn lan. Một trong những cách để hạn chế sự lây lan các tin tức loại này, đó là kiểm chứng sự việc thông qua các hệ thống fack-checking (tra cứu sự thật).

Nguyên tắc của các hệ thống tra cứu sự thật này là đối chiếu các nguồn thông tin đa chiều, cung cấp các căn cứ về sự việc khách quan, chứ KHÔNG phải về quan điểm cảm tính hay chủ quan, để xác nhận hay bác bỏ (một phần hay toàn bộ) một tin tức có dấu hiệu đáng ngờ.

Dù bản thân các hệ thống tra cứu sự thật này đôi khi không có đủ căn cứ để dẫn đến kết luận thực sự rõ ràng trong một số trường hợp, thì đa phần các kết quả kiểm chứng đều có độ xác thực và tin cậy cao. Do đó, đây chính là những nguồn tra cứu rất cần thiết và bổ ích cho bất cứ ai muốn tìm kiếm sự thật khách quan phía sau các tin đồn, tin nhảm, tin giả mà mình nhận được hàng ngày, hàng giờ qua mạng xã hội.

Một số hệ thống đáng kể như sau:

• FactCheck.org (www.factcheck.org): là dự án phi lợi nhuận do Trung tâm Chính sách công Anneberg, thuộc Trường Truyền thông Anneberg, ĐH Pennsylvania (Hoa Kì) xây dựng. Vận hành từ năm 2003. Toàn bộ nội dung bằng tiếng Anh.
• PolitiFact (www.politifact.com): là dự án phi lợi nhuận của Thời báo Vịnh Tampa (trước đây là Thời báo St. Petersburg), trụ sở đóng tại Florida (Hoa Kì). Ra đời năm 2007. Đạt giải thưởng báo chí Pulitzer năm 2009 nhờ thành tích kiểm chứng sự thật 750 cáo buộc chính trị xuyên suốt cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kì năm 2008. Toàn bộ nội dung bằng tiếng Anh.
• Media Bias/Fact Check (https://mediabiasfactcheck.com): là hệ thống được đánh giá là so với các hệ thống tra cứu sự thật khác, do Dave Van Zandt xây dựng năm 2015 với sự hỗ trợ của một nhóm cộng sự tình nguyện. Điểm đặc biệt của MBFC là xếp loại các nguồn tin tức báo chí, chủ yếu liên quan đến chính sự Hoa Kì, theo thiên kiến chính trị: thiên tả, trung tả, ít thiên kiến, trung hữu, thiên hữu, độc tài,... Toàn bộ nội dung bằng tiếng Anh.
• Full Fact (https://fullfact.org): là hệ thống do Michael Samuel và Will Moy sáng lập năm 2009 tại Anh, và được công nhận là tổ chức từ thiện năm 2014. Toàn bộ nội dung bằng tiếng Anh.
• AP Fact Check (https://apnews.com/hub/ap-fact-check): là chuyên mục tra cứu sự thật của hãng tin Hoa Kì Associated Press (AP). Toàn bộ nội dung bằng tiếng Anh.
• AFP Fact Check (https://factcheck.afp.com): hệ thống tra cứu sự thật của hãng tin Pháp Agence France-Presse (AFP). Nội dung trình bày bằng 18 ngôn ngữ (chọn thông qua Menu > Languages): tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Đức, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Arab, Hàn Quốc,...
• Les décodeurs (https://www.lemonde.fr/les-decodeurs/): chuyên mục tra cứu sự thật của nhật báo Le Monde (Pháp). Ra đời năm 2014. Toàn bộ nội dung bằng tiếng Pháp.